Henrık Senkeviç
Henrık Senkeviç (lehçe Henryk Sienkiewicz; 1846 mayıs 5 — 1916 noyabr 15) — leh yazıcısı, Nobel mukâfatınıñ laureatı (1905 s.). 1944—2004 senelerinde Henrık Sinkeviç Poloniyada eñ çoq basılıp çıqarılğan bediiy edebiyatı yazıcısı edi: bu devride onıñ umumiy tirajı 35,821 million dane teşkil etken 868 basması çıqarılğan[5]. Onıñ babası lipka tatarıdır. Babası tarafından Senkeviçniñ ecdatları Vitovt üküm sürgen vaqtında Qırımdan Litvaniyanıñ Trakay şeerine keldiler. Olar tek XVIII asırda İslâmdan katoliklikke döngen. Anası ise bir belarus şlâhta ailesinden.
| Henrık Senkeviç | |
|---|---|
| lehçe Henryk Sienkiewicz | |
 | |
| Doğma adı | lehçe Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz |
| Doğğan künü | 1846 mayıs 5[1][2][3][…] |
| Doğğan yeri | |
| Ölgen künü | 1916 noyabr 15[1][2][3][…] (70 yaşında) |
| Ölgen yeri | |
| Memleketi | |
| Zenaatı | roman yazıcı, stsenarist, jurnalist, yazıcı, ikâye yazıcı |
| Ömür arqadaşı | Maria Szetkiewicz[d], Maria Romanowska-Wołodkowicz[d] ve Maria Babska[d] |
| Balalar | Jadwiga Korniłowiczowa[d] |
| Mukâfatlar | |
| Avtograf |
 |
 Медиафайлы на Викискладе | |
Tercimeial
deñiştirSenkeviç Volâ Okşeyska (Wola Okrzejska) köyünde 1846 senesi mayısnıñ 5-inde doğdı. O, fuqare lipka-tatar şlâhta qorantasından edi. Olar Vitovt vaqtında Litvaniyanıñ Trakay şeerine kelgen tatarlardan çıqqanlar[6][7][8][9]. 1858 senesi Varşavada oquvını başlağan[6]. 1871 senesi Senkeviç Varşava univerisitetini bitirdi[6]. 1869 senesinden soñra Poloniya matbuatında çalışmağa başladı. 1873 senesinden «Leh gazetasında» ("Gazeta Polska"), 1874 senesinden «Niva» jurnalında, 1882 «Söz» ("Słowo") gazetasında işlegen[10].
Birinci cian cenki başlanğan soñ İsviçrege icret etken, 1916 senesi anda Veve şeerinde ölgen.
Hatıra
deñiştir
Senkeviçniñ icadı Poloniya medeniyetiniñ tarihında büyük bir rol oynadı ve bütün dünyada ürmetini qazanğan. 1990—1994 seneleri dolaşuvda olğan 500 000 zlotı kupürasında onıñ resmi bar[11].
«Quo vadis» eseri qırq tilge tercime etilgen edi. «Dogmatsız» romanı L. N. Tolsoy, N. S. Leskov, A. P. Çehov, Maksim Gorkiy ve başqa rus yazıcaları tarafından yüksek degerlengen. Henrık Senkeviçniñ eserleri esasında çoq film çıqarılğan; olardan eñ bellisi: «Quo vadis» (1951, AQŞ), «Ogniem i mieczem» (1999, Poloniya), «Quo vadis» (2001, Poloniya). Henrık Senkeviç hatıra olaraq İL-62 uçağına (RA-8670) isim berilgen.
Poloniyada ve başqa devletlerde Henrık Senkeviçniñ hatırasına bağışlap çoq müzey, eykel açılğan, soqaqlarğa onıñ adı berilgen.
Edebiy yaratıcılıq
deñiştirRomanlar
deñiştir- Jeç Pospolita aqqında tarihiy trilogiya:
- «Ateş ve qılıçnen» Ogniem i mieczem (1883 — 1884)
- «Tufan» Potop (1884 — 1886)
- «Pan Volodıyovski» Pan Wołodyjowski (1887 — 1888)
- «Dogmatsız» Bez dogmatu (1889 — 1890)
- «Polanetski qorantası» Rodzina Połanieckich (1893 — 1894)
- «Qayerge ketesiñ» Quo vadis (1894 — 1896)
- «Haçlılar» Krzyżacy (1897 — 1900)
- «Ğırdaplar» Wiry (1909 — 1910)
- «Legionlar» Legiony (1913 — 1914)
Povest ve ikâyeler
deñiştir- «Nafile!» / lehçe Na marne!
- «Vorşılla çantasından yumoreskalar» / lehçe Humoreski z teki Worszyłły
- «Qart hızmetçi» / lehçe Stary sługa
- «Seyaattan mektüpler» / lehçe Listy z podróży
- «Ğanya» / lehçe Hania
- «Selim Mırza» / lehçe Selim Mirza
- «Kömür eskizleri» / lehçe Szkice węglem
- «Çalğıcı Yanko» / lehçe Janko Muzykant
- «Poznanlı ocanıñ kündeliginden» / lehçe Z pamiętnika poznańsķiego nauczyciela
- «Ötmek içün» / lehçe Za chlebem
- «Lambatta fenerci» / lehçe Latarnik
- «Yeñici Bartek» / lehçe Bartek Zwycięzca
- «Melek» / lehçe Jamioł
- «Sahem» / lehçe Sachem
- «Maripozı hatıraları» / lehçe Wspomnienie z Maripozy
- «Sahrada ve ormanda» / lehçe W pustyni i w puszczy
Şuña da baqıñız
deñiştirİhtar
deñiştir- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Горский И. К. Сенкевич (rus.) — Москва: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 6. — С. 757—759.
- ↑ 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): açıq malümat platforması — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 Henryk Sienkiewicz // Discogs (англ.) — 2000.
- ↑ Сенкевич Генрик // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969. — Т. 23. — С. 257.
- ↑ Bańkowska-Bober, 2006
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Markiewicz, 1997. Saife 203
- ↑ Lacy, 1919
- ↑ Kulikowski, 1990. Saife 89
- ↑ Ciechanowicz, 2001. Saife 72
- ↑ Markiewicz, 1997. Saife 204
- ↑ Markiewicz, 1997. Saife 209
Menbalar
deñiştir- Henrik Markeviç, "Sienkiewicz, Henryk Adam Aleksander Pius", Polski słownik biograficzny, vol. XXXVII, 1997.
- Lockert, Lacy (1919). "Henryk Sienkiewicz". The Sewanee Review. 27 (3): 257–283. JSTOR 27533215.
- Andrzej Kulikowski. Heraldyka szlachecka. 1990. s. 89. Alınğan parça: "Rodzina Sienkiewiczów vel Sieńkiewiczów wywodzi się z tatarów zawołżańskich, zapisani do tzw. Chorągwi juszyńskiej – były to dolne szczeble w drabinie hierarchicznej utytułowanych rodów tatarskich. Według dokumentu wydanego w Radomiu 6 lutego 1782 protoplastą tej rodziny był Piotr Oszyk Sienkiewicz."
- Jan Ciechanowicz. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. 2001. s. 72. Alınğan parça: "Sienkiewicz herbu Oszyk, 1775 nobilitowany: Sienkiewicze trockie, podolskie, Królestwo Polskie. Gałąź rodziny tatarskiej osiadłej na Litwie, przyjęła chrzest i uzyskała nobilitację z herbem Oszyk w osobie Michała Sienkiewicza. Z tej rodziny: Henryk 1847–1916, powieściopisarz"
Kitaplar
deñiştir- Горский И. К. Исторический роман Сенкевича / Отв. ред. И. Ф. Бэлза. — М: Наука, 1966. — 308 с. — 4.400 экз.
- Горский И. К. Сенкевич, Генрик // ru:Краткая литературная энциклопедия / Гл. ред. А. А. Сурков. — М: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 6: Присказка — «Советская Россия». — С. 757—759.
- Krystyna Bańkowska-Bober Statystyka wydawnictw w Polsce. Historia, metodyka i organizacja. — Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2006. — P. 117.